Chương 1

1.

Khi mười tám tuổi, mẹ tôi được người ta đuổi.

Chính bà kể vậy.

Bà còn bảo, trong đám người đuổi đó, ba tôi là người nghèo nhất.

Nhưng cuối bà vẫn gả đi.

Bởi vì ông bà ngoại tôi chọn ông .

Họ nói, nhà ông có nhiều lao động, kiếm điểm công cao,

mẹ tôi sẽ không phải chịu khổ.

Nhưng rốt cuộc, đời bà lại gần như là cả một kiếp khổ.

Có lẽ khi đó ông bà ngoại tôi cũng không ngờ,

chưa kịp gả đi thì cả làng đã bỏ chế độ điểm công.

Lời hứa đã định, không thay đổi được nữa.

“Lời hời cho ba đấy!” – mẹ tôi hừ một tiếng.

Tôi hỏi bà:

“Vậy đó mẹ sự không có cảm gì ba con à?

Ba con cũng đẹp trai mà!”

Mẹ tôi trợn mắt lườm tôi:

“Đẹp trai đầu ! Ba là đồ đần!”

2.

Khi dì hai sắp cưới, giữa mẹ tôi và ba tôi về cơ bản cũng đã được hai gia đình bàn xong.

Nhưng khi , mẹ tôi vẫn chưa có chút cảm nào ba.

ngày cưới dì hai, ba tôi xách đường đỏ, gạo nếp bột mì đến dự tiệc.

Ông đặt lễ vật ngay trước bà ngoại tôi – tức mẹ vợ tương lai, hí hửng đi mẹ tôi suốt cả buổi.

Mẹ tôi đi đâu, ông đó.

Thế nhưng bà chẳng buồn để ý.

Lâu dần, ba tôi cũng nhận ra sự lạnh nhạt bà.

Tiệc cưới diễn ra được nửa chừng, ông bà ngoại mới phát hiện không thấy ông đâu cả.

Hỏi ra mới , ông chẳng nói chẳng rằng, lặng lẽ một bỏ về.

Ngay cả chén rượu mừng cũng chưa kịp uống.

Hôm đó mẹ tôi bị ông bà ngoại mắng cho một trận ra trò.

Bực quá, bà đi tìm ba tôi để hỏi cho ra lẽ.

Ba tôi gãi đầu, lí nhí:

“… cũng không đói lắm…”

Mẹ tôi tức đến mức muốn ngửa ra trời.

Đây là có đói hay không à?

“Mẹ cứ tưởng ba cố làm cao, ai ngờ ông ngốc thiệt!”

Nhắc lại năm đó, mẹ tôi vẫn còn hậm hực trong lòng.

Người đàn ông thà đến khờ khạo như ba tôi lại được lòng ông bà ngoại.

Năm 1985, mẹ tôi hai mươi tuổi.

Mẹ tôi và ba tôi nhau đến Thượng Hải.

Họ đi dạo ở Bến Thượng Hải, ghé thăm tháp Minh Châu Phương Đông.

Còn nhờ người qua đường chụp cho một tấm ảnh đôi.

Năm 1986, mẹ tôi gả cho ba tôi.

Tấm ảnh chụp ở Thượng Hải , bà xem như ảnh cưới.

Bản chính và cả cuộn phim âm bản được bà cẩn thận ép dưới lớp kính bàn trà trong phòng ngủ.

Năm 1989, mẹ sinh ra tôi.

Đêm hôm đó, nhà chật kín người – toàn là họ hàng nội kéo tới.

3.

Mẹ tôi nói, đó là thứ hai trong đời tất cả họ hàng tụ tập đông đủ ở nhà.

đầu tiên, là năm mẹ tôi gả về nhà chồng.

4.

ra, người khiến mẹ tôi gật đầu chịu lấy ba tôi – là bà nội.

Ông nội tôi người gầy nhỏ, tính hiền lành, quanh năm cắm mấy sào ruộng sau nhà.

Ngược lại, bà nội lại là người nhanh nhẹn, tháo vát.

Trong nhà, bà luôn là người nắm quyền làm chủ.

Bà nội hiểu rõ tính ba tôi chậm chạp, giống y hệt ông.

Thế nên thay vì trông chờ ông tự tìm được vợ, bà quyết định tự ra –

chọn con dâu tiêu chuẩn… nuôi như nuôi con gái.

Mẹ tôi kể, hồi đó bà đúng là không có cảm gì ba tôi, nhưng lại có cảm bà nội.

Về làm dâu , bà cũng tưởng rằng sự được sống cuộc đời dễ chịu.

Bà nội cưng mẹ tôi như con gái ruột.

Ba tôi tuy không dỗ dành, nhưng gì cũng nhường bà.

Chú tôi nhỏ hơn ba năm tuổi, còn trẻ người non dạ, nhưng kính trọng chị dâu.

Ông bà nội sinh được ba tôi và chú, không có con gái,

cũng chẳng phải chịu cảnh va chạm chồng.

đó, mẹ tôi nghĩ lại, thấy lời ông bà ngoại nói cũng không hẳn sai.

5.

Nhưng những ngày tốt đẹp mẹ tôi cũng chẳng kéo dài bao lâu — bà nội đột ngột qua đời.

Mẹ kể, khi đó là ngày 20 tháng Chạp.

Chú tôi định đưa bạn gái về ra mắt ông bà, chuẩn bị sang năm sẽ bàn cưới xin.

Bà nội vui mừng hết cỡ.

Con trai út cuối cũng tự đi yêu đương, không cần mẹ phải nhúng tay nữa.

Khá hơn “đồ ngốc” là ba tôi bao!

Bà dậy sớm, dọn dẹp nhà cửa sạch sẽ trong ra ngoài, mổ gà làm cá, chuẩn bị cơm nước tươm tất.

Nhưng đang bận bịu, bà bất ngờ ngã quỵ xuống.

6.

Bà nội tôi mất đột ngột.

Xuất huyết não.

Mẹ tôi và ba tôi còn chưa kịp hoàn hồn sau cú sốc , thì họ hàng nội đã lượt kéo đến nhà.

Căn nhà cấp bốn vỏn vẹn hai gian đất nện, chật ních người suốt một tuần.

“Con là dâu trưởng, là chị dâu cả, lại có ăn học… Phải chống đỡ gia đình này thôi, Tri Thu à – con phải gánh vác nhiều hơn…”

Mẹ tôi kể, bà thấy nực cười vô .

Rõ ràng bà mới về làm dâu chưa đầy một năm.

Thậm chí còn chưa trải qua một Tết trọn vẹn ở nhà chồng.

Người trong dòng họ còn chưa nhớ , chưa kịp xưng hô hết tên,

mà đã có thể thân thiết khoác tay bà, dặn dò bà phải “nâng đỡ cả nhà”.

Nâng đỡ, gánh vác – nghe thì dễ, làm thì sao?

Huống hồ hai còn chưa chia nhà riêng, chú út thì chưa lấy vợ.

Một khi đã nhận lấy vai “chủ nhà”, ngay cả việc cưới vợ cho chồng… cũng sẽ đổ lên vai bà hết.

7.

“Tại sao mẹ không chối luôn cho ?” – tôi hỏi.

Mẹ tôi nhổ một bãi nước bọt, hừ lạnh:

“ nói nghe nhẹ hều! Mấy ông chú bác ông cậu, thì bà cô bà thím lớn bé gì đó,

cả đám cứ chình ình bám trụ trong nhà . Tao mà không gật đầu gánh nhà này,

họ nhất định không chịu rời đi. làm gì được?”

“Huống hồ, nếu đó tao sự phủi tay mặc kệ,

dân trong làng thể nào cũng nói ra nói , trỏ sau lưng.”

đó, bị vây giữa vòng vây thân thích, mẹ tôi đành thỏa hiệp.

Nhận lấy vai trò “người chủ trong nhà”.

đó trở đi, mẹ không phải chăm sóc trong ngoài cho ba,

đến cả đồ lót chú út cũng do bà tự tay giặt —

cho đến tận khi chú cưới vợ.

, mẹ tôi cũng mới ngoài hai mươi, còn chưa làm dâu tròn một năm.

Mẹ bảo, mỗi mấy họ hàng nhà nội ùn ùn kéo tới, chẳng bao giờ là điềm lành.

Nhưng thứ hai, bà không định nhịn nữa.

Tối hôm , tôi mới chào đời, nằm trong nôi đỏ hỏn, bé xíu xiu, gầy gò quắt queo.

Ngoại tôi nói, nhìn đã thấy giống như chẳng nuôi nổi.

Ông ngoại thì đứng , bà ngoại thì ngồi kế .

Ông bà ngoại tôi cứ dòm qua nhìn lại chiếc nôi, không ngừng thở dài.

“Thu à… hay là …”

“Mẹ!” – mẹ tôi đột ngột cắt lời bà ngoại.

“Đây là đứa con mà con và Văn Toàn phải khó khăn lắm mới có được!”

“Nhưng mà…” – bà ngoại nhíu , vẻ đầy lo lắng –

“Bác sĩ chẳng nói sao? Đứa nhỏ này sau này e là bị tật… lại còn là con gái nữa…”

“Thì sao chứ!”

Tiếng quát mẹ tôi vang khắp hành lang phòng bệnh.

“Bị tật thì sao? Nó vẫn là con gái tôi – Tạ Tri Thu này!”

“Nếu nhà họ chê bai, lắm thì tôi tự nuôi!”

Bà nằm trên giường bệnh, mới sinh xong không lâu, mũi còn trắng bệch, chưa có tí huyết sắc nào.

Vậy mà cả người lại tỏa ra khí thế như sấm rền sét nổ.

Nếu đó tôi – con bé đỏ hỏn nằm trong nôi – nói,

nhất định sẽ giơ ngón tán thưởng bà.

Mẹ tôi chính là ngầu dữ dằn vậy đó!

8.

Mẹ tôi nói, tôi là đứa trẻ không dễ mà có được.

Sau khi cưới ba tôi, bụng bà mãi chẳng có động tĩnh gì.

Bà lên trạm xá thị trấn khám, cũng đến bệnh viện huyện kiểm tra,

kết quả đều bình thường.

Lâu dần, bà cũng không còn để tâm nữa.

Mà ra, bà cũng chẳng còn thời gian để mà để tâm.

Sau khi bà nội mất, trong nhà để lại một khoản nợ.

Khi đó chế độ công điểm mới bị xóa bỏ,

mà ông bà nội tôi vốn là những nông dân hiền lành, lam lũ.

Ba tôi và chú út là hai lao động chính trong nhà.

Nhưng đầu năm, ba tôi lấy vợ, hầu như vét sạch tiền tích cóp.

Đến bà nội qua đời, không những nhà chẳng còn đồng nào,

mà còn phải vay mượn họ hàng khắp nơi.

Mẹ tôi buồn đến mức sắp hói cả đầu.

Trước kia nhà mẹ tuy đông chị ,

nhưng bà có hai chị gái và một trai đỡ đần phía trên,

phía dưới còn có một trai gánh bớt.

Cuộc sống cũng tạm gọi là sung túc, không phải lo nghĩ gì nhiều.

Bà ngoại tôi là thợ may, tay nghề giỏi.

Ông ngoại thì mở một tiệm tạp hóa nhỏ, sống cũng nhàn nhã.

Tính ra, bé đến lớn mẹ tôi chưa phải lo cơm áo gạo tiền.

Thế mà về làm dâu nhà họ được một năm,

bà đã bắt đầu phải đau đầu vì đồng cắc.

Thỉnh thoảng, ông bà ngoại xót con, lén gửi tiền cho bà.

Mấy chị nhà mẹ nếu có đồ gì ngon cũng nhớ phần cho bà.

Nhưng cũng chẳng thấm đâu so nỗi lo thường trực vì tiền bạc.

Chẳng bao lâu sau, trong làng bắt đầu râm ran mấy lời đàm tiếu…

Thời đó, hôn nhân là như vậy.

Cứ như cần hai người đăng ký kết hôn, ngủ một giường,

thì tháng sau trong bụng phải có động tĩnh gì đó.

Không có con, tức là… có vấn đề.

Giống như mẹ tôi — Tạ Tri Thu — cưới về cả năm mà bụng vẫn im ru,

thì thể nào cũng bị đổ cho là không đẻ được.

Nặng lời hơn, người ta gọi là “gà mái không đẻ trứng”!

Lời ra tiếng cuối cũng lọt đến tai ông bà ngoại tôi.

Bà ngoại hốt hoảng, xách bao thuốc bắc đi chạy vạy khắp nơi,

cuống quýt chạy lên nhà tôi.

Mẹ tôi hết lời khuyên nhủ, dỗ dành mãi mới tiễn được bà về.

Bà ngoại bước ra khỏi cửa chưa kịp khuất bóng,

đã có người khác chạy tới nói mẹ tôi:

— “ cưới hỏi giữa chú út và con gái út nhà họ Vương… sắp hỏng đó!”