3

5

Mấy ngày đó, tôi thay đổi thực đơn liên tục để mang cơm cho bà cụ họ Nguyễn.

Lúc thì canh gà hầm thanh đạm, khi thì há cảo tôm tươi, có lần tôi cố tình nấu cháo bí đỏ – món An An thích .

“Bà Nguyễn, hôm nay thấy khỏe hơn chút nào không ạ?”

Tôi đẩy cửa vào phòng bệnh, trong lòng ôm An An đang nhấm nháp bánh ăn dặm.

Nguyễn Thanh Hà — là cái tên đầy thi vị mà bà từng nói với tôi.

“Hừ, chưa chết được .”

Bà vẫn không ngẩng đầu, nhưng khóe môi khẽ cong.

“ nhóc này là ai?”

An An vừa thấy bà Nguyễn hào hứng vẫy tay, ríu rít “a a”, bánh vụn dính đầy ngực áo.

“Con trai cháu ạ.”

Tôi , khăn giấy lau khóe con.

“Nào, gọi bà đi con.”

“Bà… bà…”

An An líu lưỡi tập nói, đôi mắt to chớp chớp.

Quyển sách trên tay bà Nguyễn rơi “bộp” xuống giường.

“Nó… biết nói rồi à?”

“Chỉ vài từ đơn giản thôi ạ.”

Tôi xoa đầu con, có chút tự hào:

“Thằng bé học nhanh lắm.”

Bà Nguyễn trầm ngâm giây lát, rồi bất ngờ rút từ dưới gối ra một bao lì xì dày cộp, nhét vào túi áo nhỏ của An An.

“Không được ạ!”

Tôi vội ngăn lại.

“Bà Nguyễn, bà đừng như vậy…”

“Cho thằng bé, cho cô.”

Bà liếc tôi một cái, rồi dịu giọng:

“Mấy hôm nay… vất vả cho cô rồi.”

Lúc ấy, tôi mới để ý thấy phía trong tay áo bộ đồ bệnh nhân của bà có đường thêu hoa văn tinh xảo — nhìn là biết giá trị không nhỏ.

“Bà Nguyễn, gia đình bà… sao không thấy ai tới thăm vậy ạ?”

Tôi vừa thay tã cho An An vừa buột hỏi.

Không khí trong phòng bệnh đột nhiên đặc lại.

Nét mặt bà Nguyễn thoáng sầm xuống.

“Chết cả rồi.”

Hai chữ lạnh lùng thốt ra không chút cảm xúc.

Tay tôi khựng lại, nhận ra mình vừa hỏi điều không nên.

“Cháu xin lỗi, cháu…”

“Không sao.”

Bà phất tay, ánh mắt rơi vào bông hoa nhỏ thêu trên áo của An An.

“Cái này cô thêu à?”

“Vâng, lúc rảnh thì cháu làm cho vui thôi ạ.”

Tôi đáp như không.

Bà bỗng vươn tay chạm vào bông hoa, ánh mắt lóe lên vẻ ngạc nhiên:

“Mũi chỉ đều đẹp, màu sắc táo bạo mà vẫn thanh nhã… thế này không thể gọi là ‘thêu chơi’ được .”

Tôi hơi bất ngờ vì con mắt tinh tường của bà:

“Bà… biết về thêu ạ?”

“Biết sơ sơ.”

Bà rút tay về, rồi đột ngột hỏi sang chuyện khác:

“Cha của thằng bé ?”

Tôi cúi đầu chỉnh lại vạt áo cho An An, giọng bình thản:

“Không có cha. Cháu làm mẹ đơn thân.”

Tôi nghĩ bà sẽ tỏ ra thương hại hoặc khinh thường, nhưng không — bà chỉ gật đầu khẽ:

“Một mình nuôi con, không dễ dàng gì.”

Một câu đơn giản ấy, lại khiến mũi tôi cay cay.

Những ngày đó, gần như hôm nào tôi cũng bế An An đến viện.

Bà Nguyễn ngoài thì luôn bảo chúng tôi “phiền chết đi được”, nhưng thấy An An là đôi mắt bà lại mềm đi rõ rệt.

Lạ lùng là An An – vốn hay sợ người lạ – lại đặc biệt thân thiết với bà Nguyễn.

Thằng bé bò lên giường bệnh, dùng bàn tay đầy nước miếng sờ mặt bà, thậm chí dúi cả chiếc bánh ăn dặm yêu thích vào bà nữa.

“Bẩn chết đi được!”

Bà Nguyễn quay mặt đi vẻ ghét bỏ, nhưng khóe môi lại cong lên không giấu được nụ .

6

Ngày bà Nguyễn xuất viện, bà mời tôi ghé chơi một lát.

Lần trước cứu người vội , tôi chỉ mới vào tới , lần này mới thật sự được nhìn thấy nơi ở của bà một cách trọn vẹn.

Đẩy cánh cổng gỗ loang lổ, hiện ra trước mắt là một khoảng nhỏ được quét dọn gọn gàng.

Vài khóm hoa nguyệt quý đang nở rực rỡ, góc là luống rau xanh mướt, một giàn nho đổ bóng mát rượi xuống nền xi măng.

“Vào đi.”

Bà Nguyễn chống gậy, ra hiệu cho tôi đi theo.

Cánh cửa gỗ của căn chính được đẩy ra, tôi lập tức trợn tròn mắt ngạc nhiên.

Bên ngoài là căn quê đơn sơ, bên trong lại là một thế giới hoàn toàn khác.

Phòng khách rộng rãi, sáng sủa, sàn gỗ bóng loáng như gương, một bộ bàn ghế gỗ mun trầm lặng mà sang trọng.

Gây chú ý là một tường trưng bày kính — bên trong xếp đầy cúp , huy chương và các khen đủ loại.

“Đây là…”

Tôi bế An An tới, sững sờ đến mức không thốt nên lời.

Trên các cúp lưu danh “ Toàn quốc về Thủ Truyền Thống”, “Người truyền thừa Di sản Văn hóa Phi vật thể”… thời gian kéo dài từ thập niên 80 đến tận mười năm trước.

“Trước đây rảnh quá, thêu chơi cho vui thôi.”

Bà Nguyễn nói hều, nhưng tôi vẫn thấy trong mắt bà vụt qua một tia kiêu hãnh.

Bà đón An An đang líu lo ê a, rồi chỉ vào khung ảnh được đặt trang trọng ở giữa tủ kính:

“Kìa, đó là bà hồi trẻ.”

Trong ảnh là một người phụ nữ khoảng ba mươi tuổi, mặc sườn xám nhã nhặn, tay cầm khung thêu, ánh mắt tự tin và đĩnh đạc.

“Bà… bà là nghệ nhân ạ?”

Tôi lắp bắp hỏi.

Bà Nguyễn khẽ :

“Nghệ nhân gì chứ, chỉ là giáo viên dạy thêu ở một trường nghệ thuật thôi.”

Bà kể, trước đây từng là giảng viên ngành thủ mỹ nghệ ở một trường đại học, chuyên về thêu truyền thống, đào tạo ra không ít học trò giỏi.

“Vậy sao bà lại…”

Tôi đưa mắt nhìn quanh, không hiểu vì sao một người có địa vị như vậy lại ẩn dật ở vùng quê hẻo lánh này.

Gương mặt bà Nguyễn chợt trầm xuống.

Bà ôm An An ngồi xuống chiếc ghế mây, im lặng một lúc rồi mới cất tiếng:

“Tôi có một đứa con gái, tên là Tiểu Vũ.”

Bà nhàng lật album ảnh cũ, tay chạm lên một hình ngả màu.

Trong ảnh là một cô bé khoảng mười bảy, mười tám tuổi, cột tóc đuôi ngựa, nụ rạng rỡ như ánh mặt trời.

“Con bé học thêu từ nhỏ, rất có năng khiếu.”

Giọng bà Nguyễn hơi run.

“Năm hai mươi tuổi, nó được chọn tham gia một thi quốc tế. Nhưng chuyến bay hôm đó…”

Tim tôi như thắt lại.

“Tai nạn… đến cả thi thể cũng không tìm được.”

Bàn tay bà nắm chặt, móng tay bấm sâu vào lòng bàn tay.

An An dường như cảm nhận được không khí nặng nề, vươn tay chạm vào mặt bà, lẩm bẩm gọi: “Bà… bà…”

Bà Nguyễn vùi mặt vào thân thể nhỏ bé mềm mại của An An, vai run .

Tôi đứng bên cạnh, không biết nói gì để an ủi.

“Vài năm , chồng tôi cũng mất. Tôi cảm thấy chẳng ý nghĩa gì nữa.

Nên tôi bán hết cửa trên thành phố, dọn về đây ở, nghĩ bụng… một mình cho đến khi nhắm mắt thôi.”

Bà ngẩng đầu, mắt đỏ hoe.

Giờ tôi mới hiểu vì sao ngày đầu gặp bà lại lạnh nhạt, gắt gỏng như vậy —

Tôi, một người xa lạ, bất ngờ vào thế giới khép kín của bà, làm xáo trộn sự yên tĩnh mà bà tự xây để qua ngày.

“Bà Nguyễn…”

Tôi khụy gối ngồi xuống, nắm bàn tay nhăn nheo của bà.

“Thôi, chuyện cũ rồi, nhắc lại làm gì.”

Bà phất tay, rồi đột ngột đổi chủ đề:

“Tay thêu của cô, học từ ai vậy?”

Tôi kể lại hành trình học của mình, tất nhiên không nhắc tới chuyện xuyên sách.

Bà Nguyễn nghe xong gật gù:

“Cách thêu của cô là trường phái Tô thêu chính thống, nhưng bố cục và phối màu lại có nét hiện đại rõ rệt… hiếm đấy.”

Nói rồi bà đứng dậy, đi vào trong ra một chiếc hộp gỗ trắc chạm trổ tinh xảo.

“Món này, cho cô.”

Bên trong là một bộ thêu bạc nguyên chất, đuôi khảm ngọc trai nhỏ, ánh lên thứ ánh sáng dịu dàng dưới ánh mặt trời.

“Cái này quý lắm, cháu không dám nhận ạ!”

Tôi vội từ chối.

“Để ở đây cũng bụi bặm mà thôi.”

Bà dứt khoát nhét hộp vào túi tôi.

“ xem như cảm ơn cô thời gian qua chăm sóc tôi.”

Bà ngừng lại giây lát, rồi tiếp:

“ nữa, từ nay, mỗi chiều thứ Tư, dẫn An An tới đây. Tôi dạy cô vài mũi thêu cổ thất truyền.”

Tôi sững người, rồi mắt bỗng đỏ hoe —

Lời này, chẳng là ngầm nhận tôi làm học trò sao?

“Bà Nguyễn, cháu…”

“Khỏi ướt át sướt mướt.”

Bà nhăn mặt, nhưng tay thì khẽ lau đi giọt nước mắt nơi khóe mắt tôi.

“Nhớ cho kỹ, chiều thứ Tư, đến đúng giờ. Trễ một phút, thì đừng tới nữa.”

7

như vậy, tôi chính thức trở thành đệ tử truyền cuối của bà Nguyễn.

Chiều thứ Tư hàng tuần, tôi lại dẫn An An sang bà học thêu.

Bà Nguyễn dạy cực kỳ nghiêm khắc, chỉ cần một mũi chỉ lệch là bắt tháo ra làm lại ngay.

“Làm như làm người, từng mũi đường chỉ đều xứng đáng với lương tâm mình.”

Bà luôn nói vậy.

Dưới sự chỉ dạy của bà, tay tôi tiến bộ thần tốc.

Những kỹ pháp từng gần như thất truyền — như “Gấm thượng thiêm hoa”, “Hương ngầm lan tỏa”, “ tuyến long bàn”… lần lượt lại dưới bàn tay tôi.

Phòng livestream ngày càng đông khán giả, đơn hàng đặt trước kín lịch tới nửa năm.

Có lần tôi thêu một tranh “Tùng hạc diên niên” kỹ thuật “Thiên ti vạn lũ” mà bà Nguyễn dạy.

Lông hạc dưới ánh sáng đổi màu dịu dàng theo từng góc nhìn.

Tác ấy được một sưu tập mua lại với giá… một trăm nghìn tệ.

“Giỏi lắm.”

Biết tin, bà Nguyễn hiếm khi khen tôi một câu như thế.

Tối hôm đó, tôi thông báo trong buổi livestream rằng sẽ tạm nghỉ một thời gian.

【Sao thế chị ơi?】

【Không được nghỉ mà! Mỗi ngày xem chị thêu là lúc thư giãn của em đó!】

【Có ai làm chị buồn à?】

Bình luận ào ào như sóng.

Tôi , nhàng thích:

“Tôi đang chuẩn bị tham gia thi Thủ Truyền thống Toàn quốc, cần tập trung toàn lực cho tác dự thi.”

Đó là lời đề nghị của bà Nguyễn.

“Với trình độ của cô, là chuyện trong tầm tay.”

Lúc bà nói, trong mắt rực lên một ánh sáng mà tôi chưa từng thấy trước đây.

“Hãy cho mấy ông già đó thấy, thêu truyền thống chưa hề mai một!”

Tôi chọn chủ đề tác là “Tái sinh”.

Bản vẽ phác họa một phượng hoàng tái sinh từ lửa đỏ, từng sợi lông vũ được thể hiện kỹ pháp khác nhau.

Riêng phần ngọn lửa, tôi kết hợp tuyến với chuỗi hồng ngọc san hô — dưới ánh đèn sẽ ánh lên những tia sáng lấp lánh theo từng góc nhìn.

Quá trình sáng tác vô gian nan.

Tôi thường thức đến rạng sáng, mắt khô rát đến mức chảy nước.

An An dường như hiểu mẹ đang bận, bé ngoan đến lạ.

Con ngồi chơi lặng lẽ bên chân tôi, hoặc leo lên đùi bà Nguyễn nghe bà kể chuyện cổ.

Ba tháng , tác “Tái sinh” cuối cũng hoàn thành.

Khi tôi đặt mũi cuối , bà Nguyễn nhìn thêu thật lâu, bỗng dưng mắt đỏ hoe.

“Năm xưa Tiểu Vũ cũng từng thêu một con phượng.”

Bà khẽ nói.

“Nhưng… không đẹp con.”

8

Kết quả thi sẽ được bố hai tháng.

Tôi quay lại livestream nhưng giảm bớt đơn đặt hàng, dành nhiều thời gian hơn để rèn luyện kỹ năng.

Sức khỏe bà Nguyễn lúc tốt lúc xấu, tôi gần như ngày nào cũng dẫn An An qua thăm bà.

Lúc thì bà nghiền ngẫm mấy kỹ pháp cổ trong sách cũ,

lúc thì chỉ đơn giản ngồi uống trà, nhìn An An chạy quanh đuổi bướm.

Một buổi chiều yên ả, tôi đang phụ bà sắp xếp lại mấy mảnh thêu cũ thì điện thoại bất ngờ reo lên.

Số lạ.

“Xin hỏi có là cô Tô Noãn không ạ?”

Đầu dây bên kia giọng nghiêm trang.

“Chúng tôi gọi từ Ban tổ chức thi Thủ Truyền thống Toàn quốc.”

Tim tôi như nhảy lên tới cổ.

“ thêu ‘Tái sinh’ của cô đạt đặc biệt của thi.

Chúng tôi trân trọng mời cô tới dự lễ trao vào thứ Bảy tuần .”

Cúp máy rồi, cả người tôi run lẩy bẩy.

Bà Nguyễn nhìn sắc mặt tôi liền đoán ra mọi chuyện, vỗ vai tôi thật :

“Đi đi.

Để Tiểu Vũ được thấy… sư muội của con, giỏi đến nhường nào.”

Buổi lễ tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật tỉnh.

Tôi mặc chiếc sườn xám xanh nhạt bà Nguyễn tặng, vấn tóc cao, ngồi dưới hàng ghế khách mời với bàn tay siết chặt.

Khi MC xướng tên người đoạt đặc biệt, tôi lên khấu như đang mơ.

“… Tác này kết hợp hoàn hảo giữa kỹ thuật truyền thống và thẩm mỹ hiện đại, mỗi mũi chỉ đều tràn đầy sinh khí…”

Lời nhận xét từ Chủ tịch Hội đồng Giám khảo khiến mắt tôi ướt nhòa.

Dưới khán đài là ánh đèn flash loang loáng.

Giữa khung cảnh mờ ảo ấy, tôi như thấy nụ tự hào của bà Nguyễn.

Vừa xuống khấu, một người đàn ông trung niên mặc vest cản tôi lại.

“Chào cô Tô, tôi là Chu Minh – đại diện của Tập đoàn Thiên Thư.”

Anh ta đưa danh thiếp.

“Chúng tôi rất ấn tượng với tác của cô và muốn bàn chuyện hợp tác.”

Tập đoàn Thiên Thư? Không lẽ…